 |
| Εικόνα από το Μπουτάν. Ο φαλλός είναι βασικό σύμβολο που συναντά κανείς παντού. |
Ο μεγάλος αναπτυξιακός ψυχολόγος Ζαν Πιαζέ (Jean Piaget) μελέτησε και εξήγησε την εξέλιξη των παιδιών ανεξάρτητα από το περιβάλλον στο οποίο βρίσκονταν. Κατέληξε λοιπόν σε κάποιους νόμους ανάπτυξης για το ανθρώπινο είδος και περιέγραψε αναπτυξιακά στάδια κοινά για όλους.
Η μεγάλη του κριτική που είσεπραξε από άλλους αναπτυξιακούς ψυχολόγους είναι ότι δεν έλαβε καθόλου υπόψη του το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνει και αναπτύσσεται ένα παιδί. Κατά την κοινωνιογνωστική άποψη, το παιδί και η ανάπτυξη του δεν μπορεί να εξετάζονται αποκομμένα από το περιβάλλον και την αλληλεπίδραση.
Οι συστημικοί ψυχολόγοι δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την οικογενειακή δυναμική και στο πώς αυτή επιδρά πάνω στα παιδιά αλλά και σε κάθε μέλος της οικογένειας.
Ανάμεσα σε άλλα ζητήματα, η ιστορία της γέννησης επιδρά επίσης στην πορεία του ανθρώπου στην ζωή.
Για την ψυχανάλυση, το παιδί είναι ο φαλλός της μητέρας και προκύπτει από την επιθυμία της να καλύψει την απουσία του οργάνου στο γυναικείο σώμα. Ο Φρόυντ έλεγε, ανάμεσα σε άλλα, ότι οι γυναίκες διακατέχονται από τον φθόνο του φαλλού.
Ξέρω...
Πολλοί από εσάς κουνάτε το κεφάλι καχύποπτα με αυτό το τελευταίο.
Σταθείτε όμως στην συμβολική διάσταση της έννοιας "φαλλός".
Ο φαλλός είναι σύμβολο γονιμότητας αλλά και δύναμης και ο Φρόυντ ζει στην άκρως πατριαρχική κοινωνία του 19ου αι. όπου η υστερία κυριαρχεί ως πολιτισμική συνέπεια της σεξουαλικής καταπίεσης.
Ας έρθουμε όμως στην δική μας ιστορία:
Πώς ήρθαμε στον κόσμο; Επιδρά αυτό στην ζωή μας;
Από έρωτα και κοινή επιθυμία των γονιών; Από επιθυμία της μητέρας; Επιθυμία του πατέρα; Από τύχη; Από βιασμό ή άλλον καταναγκασμό; Από τεχνητή γονιμοποίηση; Από υιοθεσία και άγνωστη αιτία;
Μπορούμε να διακρίνουμε πολλές αφετηρίες της ύπαρξής μας.
α) τα παιδιά του έρωτα-κοινή επιθυμία και των δύο γονέων: Μια καλή αρχή ζωής. Η φυσική έλξη, η φυσική επιλογή, η χημεία φέρουν ένα παιδί στον κόσμο ως καρπό αυτού του τόσο δυνατού συναισθήματος ένωσης.
β) τα παιδιά επιθυμία της μητέρας: Η μητέρα επιθυμεί δύναμη μέσα από τα παιδιά. Τα παιδιά μπορεί να την βοηθούν να εδραιώσει την θέση της στην κοινωνία, στην οικογένεια, μπορεί να είναι η αιτία ενός γάμου με έναν επιθυμητό άντρα.
Πολλές μητέρες επιθυμούν το παιδί να είναι μόνο δικό τους. Δεν θέλουν να το μεγαλώσουν με έναν σύζυγο, ξεχνούν συχνά μάλιστα ότι αυτό το παιδί έχει μισά γονίδια του ανθρώπου με τον οποίον το έκαναν. Εδώ καταργείται πλήρως η πατρική λειτουργία, τουλάχιστον σε ένα επίπεδο επιθυμίας της μητέρας η οποία θέλει ένα παιδί όλο δικό της. Πρόκειται για ένα παιδί-φαλλός της μητέρας που της δίνει την δύναμη να το ελέγχει χωρίς την παραμικρή συμβολή/ανάμειξη του πατέρα.Όποια κι αν είναι η περίπτωση, το παιδί που έρχεται ως επιθυμία της μητέρας τείνει να είναι απόστολός της επιθυμίας της. Συνήθως αυτά τα παιδιά δένονται σε συμβιωτικές σχέσεις με τις μητέρες και δύσκολα αυτονομούνται.
γ) τα παιδιά επιθυμία του πατέρα: Συχνά η επιθυμία αυτή σχετίζεται με την επιθυμία διαβίβασης της εξουσίας / περιουσίας. Μπορεί να σχετίζεται επίσης, με τον έρωτα προς μία γυναίκα την οποία μέσω του παιδιού θέλει να κατέχει.
δ) τα τυχαία παιδιά
έχουμε ακούσει ιστορίες για συλλήψεις παιδιών που έγιναν "κατά λάθος", χωρίς την επιθυμία και την συνειδητότητα των γονιών. Πρόκειται για παιδιά που δυσκολεύονται πολύ να βρουν τον δικό τους προσανατολισμό στην ζωή, ωστόσο έχουν το πλεονέκτημα της μεγαλύτερης ελευθερίας από γονεϊκές προσδοκίες. Υπάρχει συχνά ένα παράπονο, μία δυσφορία χωρίς να γνωρίζει κανείς γιατί.
ε) Τα παιδιά-μεσσίες
΄Ισως δεν είναι δόκιμος ο όρος, αλλά εννοώ τα παιδιά που έρχονται στον κόσμο με την αποστολή να σώσουν κάτι. Συνήθως πρόκειται για τον γάμο των γονιών τους που μέσα σε μία κρίση η άφιξη ενός παιδιού οραματίζεται ως μία λύση σωτηρίας. Βλέπουμε λοιπόν πώς ένα ρόλος γεννιέται ακόμη και πριν γεννηθεί το παιδί.
στ) Το παιδί μετά από ένα πένθος.
Ένα παιδί που έρχεται για να καλύψει το κενό μίας αποβολής ή ενός πένθους είναι ένα παιδί που έρχεται να αναπληρώσει ένα κενό. Στην περίπτωση της γέννας μετά από προηγούμενη απώλεια βρέφους ή παιδιού από τους ίδιους γονείς, έχουμε ένα παιδί που μεγαλώνει σε κατάσταση υπερπροστασίας και που θα δυσκολευτεί να αυτονομηθεί.
ζ) το παιδί που έρχεται μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση:
Εδώ έχουμε την έντονη επιθυμία των γονιών αλλά την αδυναμία τους να κάνουν το παιδί χωρίς βοήθεια. Το θέμα αυτό είναι τεράστιο και θα έχουμε την ευκαιρία να το δούμε εκτενέστερα. Μπορούμε να πούμε ότι αυτό το παιδί είναι ένα παιδί επιθυμίας και από τους δύο γονείς συνήθως. Η υπερπροστατευτική συμπεριφορά είναι επίσης συνηθισμένη σε αυτή την περίπτωση.
η) Το υιοθετημένο παιδί:
Αυτό το παιδί επίσης έρχεται στην οικογένεια από επιθυμία των γονιών. Και σε αυτή την επιθυμία όμως βλέπουμε διαφοροποιήσεις όπως και στην περίπτωση των φυσικών γονιών. Πού έγκειται αυτή η επιθυμία; Επίσης ένα μεγάλο κεφάλαιο που και γιαυτό δεσμεύομαι να αφιερώσω στο μέλλον ένα άρθρο.
Υπάρχουν σίγουρα και άλλες περιπτώσεις. Δεν μπορούμε να τις καλύψουμε όλες μέσα στα πλαίσια ενός άρθρου.
Σήμερα επικεντρώνομαι κυρίως στα παιδιά που γεννιούνται με στόχο/επιθυμία την απόκτηση δύναμης. Αυτά τα τελευταία λοιπόν ονομάζω εδώ ως παιδιά-φαλλούς. Τα παιδιά-φαλλοί δεν είναι μόνο παιδιά που έρχονται να καλύψουν το κενό της μητέρας (όπως λέει η ψυχανάλυση) αλλά γίνονται μοχλοί για απόκτηση δύναμης από την μητέρα, ή/και από τον πατέρα, από την κοινότητα ή από μία συγκεκριμένη ομάδα.
Θα τα δούμε σε πολλές και πολύ διαφορετικές περιπτώσεις.
Τέτοια είναι τα παιδιά των βασιλέων ή αυτών που έχουν εξουσία που αγωνιούν να κάνουν διάδοχο για να την κληροδοτήσουν.
Μία άλλη περίπτωση παιδιών-φαλλών είναι τα παιδιά που γεννιούνται προκειμένου να ακολουθήσει ένας γάμος μετά, όπως είδαμε ήδη. Παλιότερα το βλέπαμε περισσότερο συχνά από τις γυναίκες, αλλά σήμερα το βλέπουμε και από τα δύο φύλα. Ένα παιδί ως εξαναγκασμός ένωσης με τον άλλον.
Το παιδί ως διαβατήριο για αύξηση της περιουσίας, από την ένωση με κάποιον που ανήκει σε άλλη κοινωνική τάξη.
Σε επίπεδο κοινωνικό, δεν θα ξεχάσω την κουβέντα που έκανα με έναν νησιώτη σε ένα βουνό στο νησί του κάποτε που μου είπε ότι έκανε πέντε παιδιά και άρα δεν χρειάζεται πια να δουλεύει γιατί είχε τόσους να δουλεύουν για την οικογένεια. Ο άνθρωπος αυτός ήταν δεν ήταν 40 ετών...
Ναι, πράγματι, η γέννηση παιδιών σε παραδοσιακές (αλλά και στις σύγχρονες όπως βλέπουμε) κοινωνίες αποτελεί κεφάλαιο, δύναμη για ολόκληρη την οικογένεια. Αυξάνει την εργατική της δύναμη και την επιρροή της στην κοινότητα.
Υπάρχουν όμως και πολιτικές που προωθούν τις γεννήσεις για την απόκτηση δύναμης, όπως και το αντίθετο. Υπάρχουν πολιτικές που περιορίζουν τις γεννήσεις για την απόκτηση δύναμης.
Υπάρχουν κοινότητες που προωθούν τον βιασμό και την εξαναγκαστική γονιμοποίηση για την εξάπλωσή τους. Πρόκειται για κοινωνίες που ο πατέρας κληροδοτεί στον γιο την εξουσία, ή το θρήσκευμα και η ταυτότητα της γυναίκας δεν έχει καμία σημασία.
Οι ψυχικές διαφορές ανάμεσα σε αυτές τις κατηγορίες παιδιών είναι παραπάνω σίγουρο ότι υπάρχουν, εφόσον τα παιδιά γνωρίζουν την ιστορία της άφιξής τους στον κόσμο ή την διαισθάνονται παρά την κάλυψη των γεγονότων από την οικογένεια, αν υπάρχει.
Αν δεχτούμε ότι η φαντασίωση της οικογένειας επιδρά στον χαρακτήρα των παιδιών δεν μπορεί παρά να υποθέσουμε ότι αυτά τα παιδιά γεννιούνται με μία αποστολή η οποία εκπορεύεται από αυτήν την ίδια φαντασίωση.... Συχνά είναι η απόκτηση δύναμης. Τόσο γι αυτούς, αλλά κυρίως για την οικογένεια, για ένα μέλος της (μητέρα ή πατέρας) ή την ομάδα στην οποία ανήκουν.
Είχα την τύχη πέρσι να παρακολουθήσω ένα ανοιχτό μάθημα κοινωνικής ανθρωπολογίας στη Λαμπιδιώνα του Δήμου Ζωγράφου, με τον καταπληκτικό δάσκαλο ανθρωπολόγο και λόγιο Σωτήρη Δημητρίου που χάσαμε λίγους μήνες αργότερα.
Ελεγε λοιπόν ο δάσκαλος...
Υπάρχουν τρία είδη δύναμης.
Δύναμη για...
Δύναμη επί...
Εξουσία....
Η "δύναμη για..." είναι η δύναμη για επιτεύγματα, και η δύναμη που εμφανίζεται για την διατήρηση της ζωής. Πολλοί επωφελούνται από αυτή την δύναμη, όχι με τρόπο ωφελιμιστικό ωστόσο. Δεν υπάρχει θυματοποίηση.
Η "δύναμη επί..." είναι αυτή η οποία ενέχει την επιβολή του δυνατότερου προς τον πιο αδύνατο.
Η "εξουσία" είναι μία θέση, η οποία εμπεριέχει δύο ρόλους: του εξουσιαστή και του εξουσιαζόμενου.
Θα λέγαμε ότι το παιδί από έρωτα/ επιθυμία και των δύο, έρχεται στον κόσμο ανήκοντας στην πρώτη κατηγορία, το παιδί-φαλλός στην δεύτερη και την τρίτη, στην οποία η έννοια της βίας ενυπάρχει είτε άμεσα είτε έμμεσα.
Ωστόσο, όλα αυτά είναι ερευνητικές υποθέσεις που χρήζουν μίας μεγαλύτερης διερεύνησης τόσο από εμάς τους ψυχολόγους-ψυχοθεραπευτές, όσο κι από τους κοινωνικούς επιστήμονες (κοινωνιολόγους, ανθρωπολόγους και κοινωνικούς ψυχολόγους).
Όσοι θέλουν να μοιραστούν μαζί μου για λόγους ερευνητικούς την ιστορία της γέννησής τους και το πώς αυτή πιστεύουν ότι επέδρασε στην ζωή τους, να μου στείλουν ένα μαιλ dimitrastav@yahoo.com. Σε κάθε περίπτωση θα τηρηθεί η ανωνυμία.
Σας ευχαριστώ θερμά.
